#краеведениеМендыкара #Целина70_Мендыкара

«Харьков» совхозының тарихы

1902 жылы Воронеж губерниясынан алғашқы қоныс аударушылар Одинокая Сосна ауылын құрды.

1930 жылы мұнда «Новый путь» колхозы құрылды, онда алғашқы машиналар мен тракторлар пайда болды. Соснаға жақын ауылдарда да шағын колхоздар болды. 15 шақырым жерде Ментай, Мұқашы және Маханжар ауылдарынан құрылған «Қарқын» колхозы болды. Никитин кентінде 1920 жылдары «Казахстанец»колхозы ұйымдастырылды. Ал Мокрое ауылында «Красный партизан» колхозы болды. Бұл шаруашылықтар өз жерлерін толығымен өңдей алмады және олардың көп бөлігі бос болды. Колхоздарда техника жетіспеді, ауылшаруашылық жұмыстарының негізгі бөлігі, әсіресе мал шаруашылығында, қолмен жасалды. Құрылыс әлсіз қарқынмен жүргізілді.

1954 жылы Тың жерлерді игеру басталды-шын мәнінде жалпыхалықтық іс. Еріктілердің көптеген отрядтарының бірі, шамамен 280 адам, 1955 жылы 4 сәуірде Сосна ауылына келді. Отрядтың негізгі бөлігін Харьков облысының елшілері – авиация институтының студенттері және трактор зауытының жас жұмысшылары құрады. Бұл ең жақсы комсомолдар болды. Олардың арасында Екатерина Александровна мен Николай Яковлевич Гончарь, Александра Константиновна және Сергей Маркович Капленко, Андрей Иванович Бровко, Серафима Степановна Герасименко бар. Біраз уақыттан кейін Александр Александрович Зубарев пен Виктор Аврамович Червоный және Алматыдан тағы 50 адам келді.

Олар әйгілі «Харьков» совхозының тарихы басталған алғашқы қазықтарды соқты.

Алғашқы тың игеруші Александра Константиновна Капленконың естеліктерінен:«Сәуір айында Сосна ауылына әкелінген кезде қар жауған болатын. Шатырларда тұрдық. Суық болды. Көктемде бізді бригадаларға бөлді. Мені тракторшы етіп тағайындады. Бірақ мен ең жас болғандықтан, мені тракторға жібермеді. Жылжымалы ас үйде аспаз болып жұмыс істеді. Біз келгенде Соснада үш көше ғана болатын. Көптеген қоймалар, мектеп, кеңсе, ұста болды. 1957 жылы балабақша салынды».

Алғашқы тың игеруші Андрей Иванович Бровконың естеліктерінен: «Бізді мүлде бос жерге әкелді. Біз «Харьков» совхозын сала бастадық. Бұл үшін Кеңес Одағының бауырлас республикаларынан үздік мамандар жіберілді. Мысалы, совхоз директоры Ф.М. Погиба Киевтен, бас инженер Е.М. Казаревский Мәскеуден, ал парторг Шаймыхамбетов Алматыдан болған.

Көктемнің өзінде 7 трактор-егін егу бригадасы жедел түрде жинақталып, топырақты дер кезінде дайындап, егуге үлгерді. Ыстық болды. Жазда бірде-бір жаңбыр жаумады. Бәрі жанып кетті. Бірақ тың жерді бағындырушылар рухы түспей, ғасырлар бойы егілмеген жерді өңдеп, совхоз салуды жалғастырды. Келесі, 1956 жыл үлкен егін жылы болды, бірақ нан жинауға өз күшіміз жетпеді. Сол кезде бізге басқа республикалардан комбайндар, сондай-ақ автомашиналары бар әскери бөлімшелер келе бастады. Бәріміз осылай істедік».

Жаңа жерде барлық әлеуметтік инфрақұрылымы бар жаңа ауыл салынды. Клуб, мектеп, аурухана, монша, балабақша, спортзал, тир, МТМ, мал шаруашылығы кешендері салынды. Омарта, бақша, бақша бригадасы, құс фермасы болды. Ауылда орталық жылыту жұмыстары жүргізілді. Совхозда 20000 гектар дәнді дақылдар егілді. Облыс бойынша экономика әрдайым алдыңғы қатарда болды.

Совхоздың алғашқы директоры Н. Ф. Погиба (1955-1956) болды, содан кейін шаруашылықты А. М.Кривчун (1956-1966), Е. Ф. Вовченко (1966-1969), А. А. Гаранин (1969-1978), А. Н. Лоренц (1978-1984) басқарды. Совхоздың соңғы директоры С.Б. Бұқанов (1984-1997) болды. 1997 жылы «Харьков» совхозы «Агрофирма «Қарқын» ЖШС болып қайта құрылды.

«Харьков» совхозында майдангер-ұшқыш, Кеңес Одағының Батыры Николай Алексеевич Куликов, Даңқ орденінің толық кавалері Филипп Романович Полехов, ауылдық кеңестің төрағасы Айдархан Жүсіпбекұлы Сейітов, кәсіподақ комитетінің төрағасы Николай Кириллович Морозов, бас агроном А. П. Родин, бөлімшелердің басқарушылары П. М. Васильев, Бақан Нұрғалиев, Алексей Иванович Зацепин, бригадир Қапан Изымқұлов, жүргізуші Василий Ильич Мешков, сауыншы Л.И. Калиткина, А. Григорьева, В. М. Анжаурова және басқалар еңбек етті. Механизаторлар Тұрсын Жолмағамбетов, К. Жүсіпов, В. И. Лошицкий, М. Попов, И.Грудов, Н. Бородин, И.И. Гугнин, Емельян Митрофанович және Василий Емельянович Щербининдер, П. М. Бортков, Н. И. Губановүлкен үлес қосты.

Тың игеру кейіпкерлердің бүкіл тобын тәрбиеледі.  Олардың ішінде харьковтықтардың мақтанышы - Социалистік Еңбек Ері Кәмшат Байғазықызы Дөненбаева. Еңбек Қызыл Ту ордендерімен және Құрмет белгісімен Андрей Иванович Бровко, Виктор Аврамович Червоный, Николай Михайлович Водолагин, Федор Федорович Герасименко, Сергей Маркович Капленко, Екатерина Александровна Гончарь, Петр Андреевич Мороз марапатталды. 3 дәрежелі Еңбек Даңқы орденімен Василий Емельянович Щербинин, Николай Степанович Косолапов және Галина Петровна Косолапова марапатталды.

Осы уақытқа дейін Харьков ауылында Косолаповтар, Щербининдер, Гугниндер, Досановтар, Құрманғалиевтер әулеттері тұрады және жұмыс істейді.